โรคอ้วนกับสุขภาพช่องปาก ปัญหาสุขภาพที่เกี่ยวข้องกัน

โรคอ้วนเป็นปัญหาสุขภาพที่กำลังเพิ่มขึ้นในสังคมปัจจุบัน ไม่เพียงแต่ส่งผลกระทบต่อระบบเผาผลาญและหัวใจเท่านั้น แต่ยังมีผลต่อสุขภาพช่องปากอีกด้วย เมื่อร่างกายมีการสะสมไขมันมากเกินไป จะเกิดการเปลี่ยนแปลงทั้งทางฮอร์โมนและการทำงานของระบบภูมิคุ้มกัน ซึ่งส่งผลให้สุขภาพช่องปากแย่ลงอย่างเห็นได้ชัด การวิจัยพบว่า ผู้ที่มีน้ำหนักเกินหรือเป็นโรคอ้วนมีความเสี่ยงในการเกิดโรคเหงือก ฟันผุ และการสูญเสียฟันสูงกว่าคนทั่วไป ดังนั้น การเข้าใจความสัมพันธ์ระหว่างโรคอ้วนกับสุขภาพช่องปากจะช่วยให้เราสามารถดูแลสุขภาพได้อย่างรอบด้านมากขึ้น ในบทความนี้ เราจะมาสำรวจถึงผลกระทบของ โรคอ้วนกับสุขภาพช่องปาก พร้อมกับวิธีการดูแลและป้องกันเพื่อสุขภาพที่ดีทั้งร่างกายและช่องปาก

โรคอ้วนกับสุขภาพช่องปาก

โรคอ้วนเป็นภาวะที่ร่างกายมีการสะสมไขมันมากเกินไปจนส่งผลกระทบต่อสุขภาพโดยรวม ในปี 2023 องค์การอนามัยโลก (WHO) รายงานว่ามีผู้ใหญ่กว่า 1.9 พันล้านคนทั่วโลกมีภาวะน้ำหนักเกินหรือโรคอ้วน โรคอ้วนสามารถเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดปัญหาสุขภาพหลายด้าน เช่น โรคหัวใจ เบาหวาน และมะเร็ง ซึ่งไม่เพียงแต่ส่งผลต่อระบบเผาผลาญ แต่ยังมีผลต่อสุขภาพช่องปากด้วย การสะสมของไขมันในร่างกายและการเปลี่ยนแปลงทางฮอร์โมนในผู้ที่เป็นโรคอ้วนสามารถทำให้เกิดการอักเสบเรื้อรัง ซึ่งมีผลกระทบโดยตรงต่อสุขภาพเหงือกและฟัน ดังนั้นทำให้หลาย ๆ คนต่างให้ความสำคัญในการดูแลร่างกายมากขึ้น ไม่ว่าจะเป็นการเลือกระประทานอาหาร การออกกำลังกาน การรับประทานอาหารเสริมชื่อดังเช่นในบทความ https://yamyam.in.th/ยาลดน้ำหนักตัวไหนดี/ เพื่อให้น้ำหนักอยู่ในเกณฑ์สุขภาพที่ดี

การสะสมของไขมันในร่างกายและการอักเสบที่เกี่ยวข้องกับโรคอ้วน

การสะสมของไขมันในร่างกายมีส่วนทำให้เกิดการอักเสบเรื้อรังในร่างกาย การอักเสบนี้ไม่เพียงแต่เกิดขึ้นในระบบต่าง ๆ เช่น ระบบหัวใจและหลอดเลือด แต่ยังสามารถเกิดขึ้นในช่องปากด้วย มีการศึกษาในปี 2021 พบว่าประมาณ 30% ของผู้ที่เป็นโรคอ้วนมีปัญหาเหงือกอักเสบและโรคปริทันต์ การอักเสบเรื้อรังในเหงือกสามารถนำไปสู่โรคเหงือกอักเสบ (gingivitis) และโรคปริทันต์ (periodontitis) ซึ่งเป็นสาเหตุหลักของการสูญเสียฟันในผู้ใหญ่

การเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนและการตอบสนองของระบบภูมิคุ้มกัน

ในผู้ที่เป็นโรคอ้วน การเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมน เช่น อินซูลินและเลปติน สามารถส่งผลกระทบต่อระบบภูมิคุ้มกัน ทำให้ระบบภูมิคุ้มกันทำงานไม่เต็มที่ มีการศึกษาพบว่าประมาณ 40% ของผู้ที่มีภาวะอ้วนมีระบบภูมิคุ้มกันที่อ่อนแอลง การทำงานของระบบภูมิคุ้มกันที่ไม่เต็มที่นี้ทำให้ร่างกายไม่สามารถต่อสู้กับการติดเชื้อในช่องปากได้อย่างมีประสิทธิภาพ นอกจากนี้ ฮอร์โมนที่เปลี่ยนแปลงยังทำให้การผลิตน้ำลายในช่องปากลดลง ซึ่งน้ำลายมีบทบาทสำคัญในการป้องกันฟันผุและการติดเชื้อในช่องปาก

ความเสี่ยงในการเกิดโรคเหงือก

1. โรคอ้วนเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดโรคเหงือก (Periodontal disease)

โรคอ้วนเป็นภาวะที่สามารถเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดโรคเหงือกได้อย่างมาก เนื่องจากการสะสมของไขมันในร่างกายทำให้เกิดการอักเสบเรื้อรัง ซึ่งการอักเสบนี้ส่งผลกระทบโดยตรงต่อเหงือกและฟัน การอักเสบเรื้อรังที่เกิดขึ้นในร่างกายจากโรคอ้วนสามารถทำให้เหงือกอ่อนแอและไวต่อการติดเชื้อ ซึ่งนำไปสู่การเกิดโรคเหงือกได้ง่ายขึ้น

2. กลไกการเกิดโรคเหงือกในผู้ที่เป็นโรคอ้วน

กลไกการเกิดโรคเหงือกในผู้ที่เป็นโรคอ้วนสามารถอธิบายได้ดังนี้:

การอักเสบเรื้อรัง: การสะสมของไขมันในร่างกายทำให้เกิดการอักเสบเรื้อรัง ซึ่งการอักเสบนี้สามารถแพร่กระจายไปยังเนื้อเยื่อในช่องปากและเหงือก การอักเสบเรื้อรังในเหงือกสามารถทำลายเนื้อเยื่อที่ยึดฟันกับเหงือก ทำให้เกิดโรคเหงือกอักเสบและโรคปริทันต์
ระบบภูมิคุ้มกัน: การเปลี่ยนแปลงทางฮอร์โมนในผู้ที่เป็นโรคอ้วนสามารถทำให้ระบบภูมิคุ้มกันทำงานไม่เต็มที่ ซึ่งทำให้ร่างกายไม่สามารถต่อสู้กับการติดเชื้อในช่องปากได้อย่างมีประสิทธิภาพ การที่ระบบภูมิคุ้มกันไม่สามารถทำงานได้เต็มที่นี้ทำให้การติดเชื้อในเหงือกเกิดขึ้นได้ง่าย
การสะสมของคราบพลัค: ผู้ที่เป็นโรคอ้วนมักมีการบริโภคน้ำตาลและคาร์โบไฮเดรตสูง ซึ่งทำให้เกิดการสะสมของคราบพลัคที่ฟัน คราบพลัคนี้สามารถทำให้เกิดการอักเสบของเหงือกและนำไปสู่โรคเหงือกได้

3. อาการและสัญญาณของโรคเหงือกในผู้ที่เป็นโรคอ้วน

ผู้ที่เป็นโรคอ้วนและมีโรคเหงือกอาจพบอาการและสัญญาณต่อไปนี้:

เหงือกบวมและแดง: เหงือกที่มีการอักเสบจากโรคเหงือกจะมีลักษณะบวมและแดง ซึ่งเป็นสัญญาณที่ชัดเจนของการอักเสบ
เลือดออกขณะแปรงฟันหรือใช้ไหมขัดฟัน: เมื่อเหงือกมีการอักเสบจะทำให้มีเลือดออกง่ายขณะทำความสะอาดช่องปาก
เหงือกร่น: การอักเสบเรื้อรังสามารถทำให้เหงือกร่นออกจากฟัน ทำให้ฟันดูยาวขึ้นและเกิดช่องว่างระหว่างฟันกับเหงือก
ฟันโยกและหลุด: เมื่อโรคเหงือกอักเสบกลายเป็นโรคปริทันต์ เนื้อเยื่อที่ยึดฟันกับเหงือกจะถูกทำลาย ทำให้ฟันโยกและอาจหลุดได้

ฟันผุและการเสื่อมของฟัน

1. การบริโภคน้ำตาลและอาหารที่มีคาร์โบไฮเดรตสูงในผู้ที่เป็นโรคอ้วน

การบริโภคอาหารที่มีน้ำตาลและคาร์โบไฮเดรตสูงเป็นสิ่งที่พบได้บ่อยในผู้ที่เป็นโรคอ้วน น้ำตาลและคาร์โบไฮเดรตเหล่านี้ไม่เพียงแต่เพิ่มน้ำหนักและทำให้ร่างกายสะสมไขมัน แต่ยังเป็นปัจจัยสำคัญที่ทำให้เกิดฟันผุ น้ำตาลและคาร์โบไฮเดรตจะถูกแบคทีเรียในช่องปากเปลี่ยนเป็นกรด กรดเหล่านี้จะทำลายเนื้อฟัน ทำให้เกิดฟันผุและการเสื่อมของฟันในที่สุด

2. ความเสี่ยงในการเกิดฟันผุและการเสื่อมของฟัน

ผู้ที่เป็นโรคอ้วนมีความเสี่ยงสูงในการเกิดฟันผุและการเสื่อมของฟัน สาเหตุหลักมาจากการบริโภคน้ำตาลและคาร์โบไฮเดรตที่มากเกินไป ซึ่งทำให้เกิดการสะสมของคราบพลัคและแบคทีเรียในช่องปาก คราบพลัคและแบคทีเรียนี้จะสร้างกรดที่ทำลายเนื้อฟัน ทำให้ฟันผุและเกิดการเสื่อมของฟัน นอกจากนี้ โรคอ้วนยังทำให้เกิดการอักเสบเรื้อรัง ซึ่งส่งผลให้ระบบภูมิคุ้มกันทำงานไม่เต็มที่ ทำให้ร่างกายไม่สามารถต่อสู้กับการติดเชื้อในช่องปากได้อย่างมีประสิทธิภาพ

3. การดูแลและการป้องกันฟันผุในผู้ที่เป็นโรคอ้วน การดูแลและการป้องกันฟันผุในผู้ที่เป็นโรคอ้วนสามารถทำได้โดยการปฏิบัติตามคำแนะนำดังต่อไปนี้:

ลดการบริโภคน้ำตาลและคาร์โบไฮเดรต: หลีกเลี่ยงการบริโภคน้ำตาลและอาหารที่มีคาร์โบไฮเดรตสูง เช่น ขนมหวาน น้ำอัดลม และขนมปังขาว เพื่อป้องกันการเกิดกรดในช่องปากที่ทำลายเนื้อฟัน
แปรงฟัน แปรงลิ้น และใช้ไหมขัดฟันอย่างถูกวิธี: แปรงฟันอย่างน้อยวันละสองครั้งและใช้ไหมขัดฟัน รวมไปถึงแปรงลิ้นทุกวัน เพื่อลดการสะสมของคราบพลัคและแบคทีเรียในช่องปาก
เข้ารับการตรวจสุขภาพช่องปากเป็นประจำ: เข้ารับการตรวจสุขภาพช่องปากกับทันตแพทย์ทุกๆ 6 เดือน เพื่อตรวจสอบและรักษาปัญหาสุขภาพช่องปากก่อนที่จะลุกลาม
รับประทานอาหารที่มีประโยชน์: เลือกรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ต่อสุขภาพฟัน เช่น ผัก ผลไม้ และอาหารที่มีแคลเซียมสูง เช่น นมและโยเกิร์ต เพื่อเสริมสร้างฟันให้แข็งแรง
การใช้น้ำยาบ้วนปากที่มีฟลูออไรด์: น้ำยาบ้วนปากที่มีฟลูออไรด์สามารถช่วยป้องกันฟันผุได้ โดยการเสริมสร้างเคลือบฟันให้แข็งแรงและทนต่อกรดที่สร้างโดยแบคทีเรีย

การสูญเสียฟันและผลกระทบต่อสุขภาพช่องปาก

1. ความสัมพันธ์ระหว่างโรคอ้วนและการสูญเสียฟัน

โรคอ้วนมีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกับการสูญเสียฟัน เนื่องจากการที่โรคอ้วนเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดโรคเหงือกและฟันผุ การสะสมของไขมันและการอักเสบเรื้อรังในร่างกายทำให้ระบบภูมิคุ้มกันทำงานไม่เต็มที่ ทำให้เหงือกและฟันเสี่ยงต่อการติดเชื้อและการอักเสบ เมื่อโรคเหงือกพัฒนาเป็นโรคปริทันต์ จะทำลายเนื้อเยื่อที่ยึดฟันกับเหงือก ทำให้ฟันโยกและหลุดออกได้ง่าย การสูญเสียฟันจึงเป็นผลที่ตามมาจากโรคอ้วนที่ไม่สามารถหลีกเลี่ยงได้

2. ผลกระทบของการสูญเสียฟันต่อการเคี้ยวอาหารและการย่อยอาหาร

การสูญเสียฟันมีผลกระทบต่อการเคี้ยวอาหารอย่างมาก เมื่อฟันหลุดหรือโยก จะทำให้การบดเคี้ยวอาหารทำได้ยากขึ้น ส่งผลให้การย่อยอาหารทำงานไม่เต็มที่ อาหารที่ไม่ได้รับการบดเคี้ยวอย่างละเอียดจะย่อยยากขึ้นและทำให้ระบบย่อยอาหารต้องทำงานหนัก นอกจากนี้ การเคี้ยวอาหารที่ไม่ดีอาจทำให้เกิดปัญหาทางเดินอาหาร เช่น อาหารไม่ย่อย ท้องอืด และท้องเฟ้อ

3. ผลกระทบทางด้านจิตใจและความมั่นใจในตัวเอง

การสูญเสียฟันไม่เพียงแต่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพกายเท่านั้น แต่ยังส่งผลต่อสุขภาพจิตใจและความมั่นใจในตัวเองด้วย ฟันที่หายไปหรือมีลักษณะที่ไม่สมบูรณ์สามารถทำให้คนรู้สึกไม่มั่นใจเวลายิ้มหรือพูดคุย ซึ่งอาจส่งผลต่อการใช้ชีวิตประจำวัน การทำงาน และความสัมพันธ์กับผู้อื่น ความรู้สึกไม่มั่นใจนี้อาจนำไปสู่การหลีกเลี่ยงการพบปะสังสรรค์กับคนอื่นๆ และอาจทำให้เกิดความเครียดหรือภาวะซึมเศร้าได้

การดูแลและการป้องกันสุขภาพช่องปากสำหรับผู้ที่เป็นโรคอ้วน

1. การปฏิบัติตนในการดูแลสุขภาพช่องปาก การดูแลสุขภาพช่องปากเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งสำหรับผู้ที่เป็นโรคอ้วน ซึ่งสามารถทำได้โดยการปฏิบัติตนดังนี้:

แปรงฟันอย่างน้อยวันละสองครั้ง: ใช้ยาสีฟันที่มีฟลูออไรด์เพื่อเสริมสร้างความแข็งแรงของฟันและป้องกันฟันผุ และเลือกใช้แปรงสีฟันที่มีคุณภาพและเหมาะสมกับคุณ
ใช้ไหมขัดฟันทุกวัน: เพื่อขจัดคราบพลัคและเศษอาหารที่ติดอยู่ระหว่างฟัน ซึ่งแปรงฟันไม่สามารถเข้าถึงได้
การใช้น้ำยาบ้วนปาก: เลือกใช้น้ำยาบ้วนปากที่มีส่วนผสมของฟลูออไรด์และสารฆ่าเชื้อ เพื่อช่วยลดการสะสมของแบคทีเรียและป้องกันการเกิดโรคเหงือก

2. การรับประทานอาหารที่มีประโยชน์และการลดน้ำหนัก การรับประทานอาหารที่มีประโยชน์และการควบคุมน้ำหนักมีผลดีต่อสุขภาพช่องปากและสุขภาพโดยรวม:

ลดการบริโภคน้ำตาลและคาร์โบไฮเดรต: หลีกเลี่ยงอาหารหวาน น้ำอัดลม ขนมขบเคี้ยว และอาหารที่มีน้ำตาลสูง เพื่อลดความเสี่ยงในการเกิดฟันผุ
เพิ่มการบริโภคผักและผลไม้: ผักและผลไม้ที่มีเส้นใยสูงช่วยในการทำความสะอาดฟันและกระตุ้นการผลิตน้ำลาย
รับประทานอาหารที่มีแคลเซียมและวิตามินดีสูง: เช่น นม โยเกิร์ต ชีส และปลา เพื่อเสริมสร้างความแข็งแรงของฟันและกระดูก
การออกกำลังกายเป็นประจำ: การออกกำลังกายช่วยในการควบคุมน้ำหนักและลดการสะสมของไขมันในร่างกาย ซึ่งมีผลดีต่อสุขภาพช่องปากและสุขภาพโดยรวม

3. การเข้ารับการตรวจสุขภาพช่องปากอย่างสม่ำเสมอ การเข้ารับการตรวจสุขภาพช่องปากเป็นสิ่งที่ควรทำเป็นประจำ โดย:

เข้าพบทันตแพทย์ทุก 6 เดือน: เพื่อตรวจสุขภาพช่องปาก ทำความสะอาดฟัน และตรวจหาปัญหาที่อาจเกิดขึ้น เช่น ฟันผุ โรคเหงือก หรือการสูญเสียฟัน
การตรวจเพิ่มเติม: หากมีปัญหาสุขภาพช่องปาก เช่น ฟันโยก เหงือกบวม หรือเลือดออก ควรเข้าพบทันตแพทย์เพื่อรับการรักษาทันที
การให้คำปรึกษาเกี่ยวกับการดูแลสุขภาพช่องปาก: ทันตแพทย์สามารถให้คำแนะนำเกี่ยวกับวิธีการดูแลสุขภาพช่องปากที่เหมาะสมสำหรับผู้ที่เป็นโรคอ้วน รวมถึงการเลือกใช้ผลิตภัณฑ์ดูแลช่องปากที่เหมาะสม

การดูแลสุขภาพช่องปากเป็นสิ่งที่สำคัญไม่น้อยไปกว่าการดูแลสุขภาพร่างกายทั่วไป โดยเฉพาะอย่างยิ่งโ รคอ้วนกับสุขภาพช่องปาก เพราะสำหรับผู้ที่มีน้ำหนักเกินหรือเป็นโรคอ้วน ซึ่งมีความเสี่ยงสูงในการเกิดปัญหาสุขภาพช่องปากต่างๆ เช่น โรคเหงือก ฟันผุ และการสูญเสียฟัน การตระหนักถึงความสัมพันธ์ระหว่างโรคอ้วนและสุขภาพช่องปากจะช่วยให้เรามีความเข้าใจและใส่ใจในการดูแลตัวเองมากขึ้น การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการบริโภคอาหาร การออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ และการดูแลสุขภาพช่องปากอย่างถูกวิธี จะเป็นการป้องกันและลดความเสี่ยงในการเกิดปัญหาสุขภาพเหล่านี้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ

คำถามที่พบบ่อย

1. โรคอ้วนส่งผลต่อสุขภาพช่องปากอย่างไร?

โรคอ้วนสามารถส่งผลต่อสุขภาพช่องปากได้หลายวิธี เช่น การเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดโรคเหงือก การสะสมของไขมันในร่างกายทำให้เกิดการอักเสบที่ส่งผลต่อสุขภาพเหงือก การเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนที่เกี่ยวข้องกับโรคอ้วนก็อาจทำให้ระบบภูมิคุ้มกันทำงานไม่เต็มที่ ส่งผลให้ฟันผุและการสูญเสียฟันเกิดขึ้นง่ายขึ้น

2. ทำไมคนที่เป็นโรคอ้วนถึงมีความเสี่ยงในการเกิดโรคเหงือกมากกว่าคนทั่วไป?

โรคอ้วนทำให้ร่างกายมีการอักเสบเรื้อรัง ซึ่งเป็นปัจจัยหนึ่งที่ทำให้เกิดโรคเหงือกได้ง่ายขึ้น นอกจากนี้ การสะสมของไขมันในร่างกายยังทำให้ระบบภูมิคุ้มกันทำงานไม่เต็มที่ ส่งผลให้การติดเชื้อในช่องปากและการอักเสบของเหงือกเกิดขึ้นบ่อยและรุนแรงกว่าคนทั่วไป

3. เราควรดูแลสุขภาพช่องปากอย่างไรเมื่อเป็นโรคอ้วน?

ควรดูแลสุขภาพช่องปากโดยการแปรงฟันอย่างน้อยวันละสองครั้ง ใช้ไหมขัดฟันเป็นประจำ และเข้ารับการตรวจสุขภาพช่องปากกับทันตแพทย์ทุกๆ 6 เดือน นอกจากนี้ ควรรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ หลีกเลี่ยงอาหารที่มีน้ำตาลสูง และพยายามลดน้ำหนักด้วยการออกกำลังกายสม่ำเสมอ

4. การลดน้ำหนักสามารถช่วยปรับปรุงสุขภาพช่องปากได้หรือไม่?

ใช่ การลดน้ำหนักสามารถช่วยปรับปรุงสุขภาพช่องปากได้ การลดน้ำหนักช่วยลดการอักเสบในร่างกาย ทำให้ระบบภูมิคุ้มกันทำงานได้ดีขึ้น ส่งผลให้ลดความเสี่ยงในการเกิดโรคเหงือกและฟันผุ นอกจากนี้ การรับประทานอาหารที่มีประโยชน์และการออกกำลังกายยังช่วยส่งเสริมสุขภาพช่องปากที่ดีอีกด้วย

อ้างอิงจาก

Caroline Holland, Obesity, oral health and the role of the dental profession, Nature, November 11, 2022, https://www.nature.com/articles/s41415-022-5242-2.
Neeraj Chandrahas Deshpande and Mansi Rajendrakumar Amrutiya, Obesity and oral health – Is there a link? An observational study, National Institutes of Health (NIH) (.gov), July 26, 2024, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5803880/.
Ana Checa-Ros, Obesity and Oral Health: The Link Between Adipokines and Periodontitis, January 26 2024, https://www.touchendocrinology.com/obesity/journal-articles/obesity-and-oral-health-the-link-between-adipokines-and-periodontitis/.